Tên gọi cà phê arabica có lẽ được xuất phát từ địa danh bán đảo Arabia (bán đảo Ả rập – Arabia Peninsula). Tương truyền, sau khi cà phê được phát hiện tại Ethiopia của châu Phi, thức uống đặc biệt này đã du nhập vào bán đảo Ả rập vì bán đảo này rất gần với Ethiopia và là cửa ngõ đi vào châu Âu.
Arabica là loại cà phê được trồng phổ biến tại Brazil và các nuớc Nam Mỹ. Trong đó, Brazil là nuớc sản xuất cà phê Arabica lớn nhất thế giới. Mặc dù là nuớc sản xuất chủ yếu cà phê Robusta, nhưng Việt Nam cũng là nơi sản xuất những loại cà phê Arabica thuộc loại ngon bậc nhất thế giới, được trồng ở các tỉnh: Lâm Đồng, Quảng Trị, Nghệ An, Điện Biên, Sơn La …
Cà phê Arabica, còn được gọi là cà phê chè, vì lá cây có màu sắc và hình dáng giống với lá chè (trà). Những vùng trồng cà phê arabica nổi tiếng như: Cầu Đất, Đà Lạt nằm trên cao nguyên Langbian rộng lớn với các dãy núi cao Yang Bông (1.749m), Hòn Giao (1.948m) hay Langbiang (2.163m) và nhiệt độ mát lạnh quanh năm; A Lưới, Thừa Thiên Huế với các núi cao Động Ngai (1.774m), đỉnh Cô Pung (1.615m), Re Lao (1.487m), Tam Voi (1.224m) cũng hứa hẹn cung cấp các hạt cà phê arabica ngon hảo hạng; ngược về phía Tây Bắc có cà phê arabica Chiềng Ban (Sơn La) ngon tuyệt …
Nhìn chung, so với cà phê robusta, sản lượng cà phê arabica của Việt Nam hiện nay còn khiêm tốn (khoảng 60.000 tấn/ năm), chủ yếu tập trung ở Lâm Đồng.
Cà phê Arabica Cầu Đất – Đà Lạt (Lâm Đồng)
Vùng Cầu Đất của Đà Lạt, Lâm Đồng được thiên nhiên ưu đãi nên loại Arabica Cầu Đất có chất lượng rất cao và được mệnh danh là Nữ Hoàng cà phê Việt Nam, một loại cà phê Arabica thơm ngon bậc nhất thế giới. Với độ cao trên 1.600m so với mực nước biển, cùng với khí hậu lạnh, sương mù hầu như quanh năm, vùng Cầu Đất, Đà Lạt là thiên đường cho cây cà phê Arabica. Cùng với đó là cách thu hái rất công phu – hái tỉa, trái cà phê chín tới đâu hái tới đó chứ không thu hoạch ồ ạt cả trái chín, trái xanh cùng lúc.
Những giống cà phê Arabica đầu tiên được trồng ở Cầu Đất như Yellow Bourbon, Typica được rất nhiều những người sành cà phê quan tâm, mong muốn thưởng thức
Hương vị của cà phê Arabica được mô tả là có vị chua thanh, hương trái cây, đắng nhẹ tạo nên sự thanh tao, quý phái, nước cà phê có màu nâu nhạt, trong trẻo của hổ phách tạo nên sự sang trọng, quyến rũ.
Cà phê Arabica Khe Sanh – Quảng Trị
Thương hiệu Arabica Khe Sanh đã trở thành thương hiệu cà phê nổi tiếng khắp cả nước. Ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị có hơn 5000 ha cà phê Arabica. Nơi đây được chọn làm vùng thử nghiệm mô hình sản xuất cà phê với chất lượng cao. Người dân Quảng Trị cũng như người dân Hướng Hóa cũng dần ý thức được tầm quan trọng và tự hào với thương hiệu cà phê Arabica Khe Sanh nơi đây.
Năm 2012, cà phê Arabica Khe Sanh có giá trị xuất khẩu đạt tới 25 triệu USD và đang dần dần bước vào thị trường thế giới.
Cà phê Arabica Tây Bắc Việt Nam
Vùng đất Tây Bắc, chủ yếu là 2 tỉnh Sơn La và Điện Biên có thổ nhưỡng và khí hậu phù hợp nên tại đây trồng hầu hết là cà phê Arabica.
Địa hình Sơn La với hệ thống núi non trùng điệp, độ cao trên 1.300 m so với mực nươc biển, được bao quanh bởi các cao nguyên, khí hậu lạnh, mưa nhiều. Cây cà phê Arabica ở đây sinh trưởng tốt cho chất lượng cao. Sơn La là tỉnh trồng cà phê Arabica lớn thứ 2 của Việt Nam chỉ sau tỉnh Lâm Đồng.
Với gần 20.000 ha, sản lượng khoảng 400.000 tấn quả tươi/ năm, Sơn La là địa phương trồng cà phê Arabica lớn nhất miền Bắc, sau gần 80 năm cây cà phê có mặt tại mảnh đất này. Năm 2017, vùng trồng cà phê Sơn La chính thức được Cục Sở hữu trí tuệ, Bộ Khoa học và Công nghệ trao Bằng chứng nhận chỉ dẫn địa lý cho các loại sản phẩm: Cà phê nhân, cà phê hạt rang và cà phê bột.
Đặc điểm của các loại Arabica đang có mặt tại Việt Nam
Typica
Typica như một cái tên đi cùng lịch sự phát triển của cà phê, đặc biệt trong những giai đoạn đầu. Đối với những người sành cà phê, Typica là tiêu chuẩn cho mọi thang đo về chất lượng cà phê, và thú vị hơn, người ta thường tranh luận về sự tốt – xấu của các loại cà phê dựa trên hương vị của Typica.
Do đặc tính di truyền mà trong hạt cà phê Typica chứa nhiều acid malic cho vị chua giống táo, cộng với vị ngọt ngào và vị đắng dịu nhẹ – tất cả tạo nên một tổng thể hài hòa với hương thơm ngất ngây và quyến rũ chỉ riêng Typica mới có.
So với Bourbon, quả của Typica dài hơn và bắt mắt hơn. Cây chỉ sinh trưởng ở độ cao từ 1500m trở lên và khó trồng bởi sức chống chịu sâu bệnh rất kém, đòi hòi điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phải cực kỳ thuận lợi. Chính vì những đặc tính này mà năng suất của Typica cho ra rất thấp, cộng với kỹ thuật chăm sóc và bảo tồn khá phức tạp nên giống cây này còn lại rất ít và quý hiếm (đặc biệt là giống Typica thuần chủng), do đó giá bán cà phê Typica thường khá cao.
Bourbon
Bourbon có hương vị ngọt ngào, chua thanh dễ chịu với đa dạng các tầng hương như vanilla, caramel, táo, lê, gỗ sồi, tuyết tùng, mạch nha… Chính bởi vậy mà hương vị của Bourbon được đánh giá là tinh tế và khác biệt, có thể dẫn đầu trong thế giới cà phê.
Bourbon là một biến thế tự nhiên của Typica và là một trong những giống cà phê có ý nghĩa quan trọng về mặt văn hóa và di truyền của thế giới. Cái tên Bourbon bắt nguồn từ tên của một hòn đảo thuộc Pháp – nơi mà những nhà truyền giáo người Pháp mang hạt giống từ Yemen về trồng. Đến năm 1875, người Pháp lần đầu tiên mang loại cà phê này đến Việt Nam canh tác.
Quả cà phê Bourbon có hình tròn, màu đỏ, vàng và đôi khi có màu cam. Lá cây có màu xanh hoặc vàng đồng, cành nhỏ mọc theo hình nón, nghiêng 60° so với thân chính. Bourbon phát triển tốt nhất ở độ cao từ 1000m – 2000m. Tuy chất lượng cà phê được đánh giá cao nhưng giống cây này lại rất dễ sâu bệnh và có sức chống chịu kém.
Mocha
Mocha hay Moka là một giống đột biến lùn của Bourbon. Tên của giống cà phê này được đặt theo tên của một cảng ở Yemen – nơi được mệnh danh là cái nôi phát triển cà phê Arabica. Cũng giống như hai người anh em của mình, Mocha là loài cây khó trồng, cho năng suất thấp và chỉ sinh trưởng ở độ cao từ 1500m trở lên.
Thân cây có màu xám nhạt và có phần èo uột hơn so với các giống khác do mang nhiều đặc tính khó chăm. Khi bắt đầu chín, quả Mocha chuyển từ màu xanh lá nhạt sang màu đỏ cà chua hoặc đỏ đậm. So với những hạt cà phê khác, hạt Mocha tròn và nhỏ, chứ không dài và dẹt.
Có rất nhiều mỹ từ được dùng để mô tả hương vị của ly cà phê làm từ hạt Mocha. Ở Việt Nam, cây cà phê Mocha được trồng rất ít, chủ yếu tập trung ở vùng Cầu Đất (Lâm Đồng). Với lượng mưa nhiều, độ cao phù hợp và đặc biệt là đất đỏ bazan, hạt Mocha ở đây có vị chua của trái cây, kết hợp vị đắng nhẹ nhàng, không quá gắt, vị béo vừa phải mang đến một tuyệt phẩm mà bất kỳ tín đồ cà phê nào cũng đều phải siêu lòng.
Catimor
Catimor chính là “người em út” trong gia đình Arabica và cũng là giống cà phê có sức sống mạnh mẽ nhất. Được lai chéo giữa giống cà phê Timor và Caturra (Timor được lai tạo từ cà phê Arabica và Robusta) nên Catimor sở hữu những đặc điểm sinh trưởng vượt trội với khả năng chống chịu sâu bệnh tốt. Không những vậy, hương vị của Catimor cũng được cân bằng hoàn hảo giữa vị chua thanh của giống Timor và vị ngọt ngào của Caturra, không quá đắng như Robusta thuần chủng nhưng đủ đậm đà để quyến rũ người thưởng thức.
Giống cà phê này thường phát triển tối ưu ở độ cao từ 700 – 1000m, thường cho năng suất cao với chất lượng cà phê thơm ngon. Do đó, Catimor được trồng rộng rãi tại Việt Nam, có thể kể đến một số loại phổ biến sau:
- Catimor T-8667: thân cây khá ngắn nhưng cho quả và hạt rất to.
- Catimor T-5269: là một giống cà phê khỏe mạnh, thích nghi và phát triển tốt với độ cao từ 600 – 900m so với mực nước biển cùng lượng mưa hơn 3000mm mỗi năm.
- Catimor T-5175: là giống cà phê cho năng suất rất cao, nhưng không thích nghi được các điều kiện phát triển ở những nơi quá thấp hay quá cao.
Tham khảo
https://centurycoffee.vn/
https://primecoffea.com/
https://vi.wikipedia.org/wiki/
https://bonjourcoffee.vn/blog/ca-phe-catimor/
http://bourbonr.com/blog/how-to-taste-bourbon/
https://artcoffee.vn/ca-phe-catimor-thuoc-chi-arabica
https://phadincoffee.com/tim-hieu-cac-loai-ca-phe-o-viet-nam/
https://puriocafe.com/3-vung-trong-ca-phe-arabica-ngon-nhat-viet-nam/
Để lại một phản hồi